Van warboel naar wijsheid: uitslag Nationaal Burgerberaad Klimaat

Wat naar eigen zeggen begon als "een onmogelijke missie, een lege agenda en teleurstellende koffie" groeide uit tot een gedragen en intensief onderzoek hoe klimaatverandering in Nederland kan worden tegengegaan. Niet op basis van desinformatie maar geïnformeerd door experts en op basis hiervan met elkaar in gesprek te gaan. Deze week werd het advies rapport gedeeld en overhandigd aan de, inmiddels vooruitstrevende, minister van Klimaat en Groene Groei Sophie Hermans.

Met onze stichting ondersteunen we een groot aantal projecten en ideeën zoals carbon credits, een reparatie netwerk en natte vezelteelt. Deze staan in de aanbevelingen van dit burgerberaad. Ook zijn we voornemens een lokaal burgerberaad te organiseren in 2026. Kijk waar je als individu of bedrijf bij aan kunt om onze regio meer toekomstbestendig te maken.

Democratisch experiment

Het Nationaal Burgerberaad Klimaat is een democratisch experiment waarbij 175 willekeurig gelote burgers aan de slag gingen om tot een advies te komen hoe eten, het gebruik van spullen op een klimaatvriendelijkere manier ingericht kan worden. De grootste kracht van dit advies ligt in het proces zelf: het bijeenbrengen van een dwarsdoorsnede van de Nederlandse samenleving, inclusief deelnemers met uiteenlopende overtuigingen – van klimaatsceptici tot klimaatactivisten – en hen laten zoeken naar consensus.

Het advies van dit burgerberaad biedt een sterke basis voor lokale en regionale actie op het gebied van eten, spullen en een circulaire economie. Ze pleit voor een fundamentele verschuiving van een wegwerpmaatschappij naar een circulaire economie. Het doel is de milieu-impact van productie en consumptie drastisch te verminderen door de levensduur van spullen te verlengen en de waarde van grondstoffen te behouden.

Samenstelling burgerberaad

De samenstelling van de 175 deelnemers was essentieel voor de legitimiteit van het advies. De loting garandeerde dat de groep een zo goed mogelijke afspiegeling vormde van Nederland:

• Geografisch en sociaal: deelnemers kwamen uit alle provincies, uit zowel stad als dorp, en vertegenwoordigden een mix van opleidingsniveaus en leeftijdsgroepen (van 16 tot 65+).

• Mening over klimaatbeleid: cruciaal was de diversiteit in mening over het klimaatbeleid. De groep bestond uit zowel mensen die zeer bezorgd waren en meer klimaatbeleid wilden als mensen die niet bezorgd waren en minder klimaatbeleid wensten. Het proces dwong deze uiteenlopende groepen om samen tot oplossingen te komen.

  
  

1) Circulaire economie: het begint bij de grondstof (86% steun)

De overheid moet de regie terugpakken om de kringlopen te sluiten.

• Afvalbeleid voor MKB: de lokale overheden in de regio kunnen een actieve rol pakken in het verplicht stellen van gescheiden inzameling van bedrijfsafval (vanuit de aanbeveling Circulaire Economie: het begint bij de grondstof (86% steun) bij het MKB, om de recyclinggraad lokaal te verhogen. Een verplichte inzameling en scheiding van afval voor alle bedrijven, inclusief het MKB, minimaliseert de hoeveelheid afval en maximaliseert recycling.

• Ontwerp: stimuleer duurzaam productontwerp door normen te stellen aan herbruikbaarheid en de keuze van grondstoffen.

• Eerlijke prijs, eerlijk product (83% steun). De burgers pleiten ervoor dat de prijs van een product de werkelijke milieu-impact moet reflecteren. Door de belasting op vervuilende grondstoffen te verhogen en die op arbeid en diensten te verlagen, wordt het duurzaamste product ook automatisch het meest betaalbare product. Dit zorgt ervoor dat de markt wordt gestuurd naar 'het beste product voor de beste prijs'.

2) Eten: eiwittransitietransitie & duurzaam ondernemen moet lonen

De aanbevelingen van het burgerberaad bieden direct aanknopingspunten voor de regionale voedselstrategie. De regio kan hierin een gidsfunctie vervullen door de transitie van agrarische bedrijven te ondersteunen en te belonen.

• Regionale eiwittransitie: het burgerberaad pleit voor de eiwittransitie (69% steun) en het belonen van duurzaam (agrarisch) ondernemen (93% steun). Projecten, zoals de natte vezelteelt als alternatief voor veeteeltbedrijven, passen hier perfect in. De regio kan:

  • Financiële prikkels: een lokaal omschakelfonds oprichten (gebaseerd op het ETS-principe van het burgerberaad) om boeren in de regio te ondersteunen die overstappen op natte vezelteelt of andere duurzame, natuurinclusieve landbouw.

  • Korte ketens: het opzetten van lokale verwerkingsfaciliteiten en afzetmarkten om de keten van de natte vezelteelt te verkorten. Dit sluit aan bij de wens voor traceerbare en transparante voedselproductie.

• Bestuurlijke regie: gemeenten kunnen in hun inkoopbeleid prioriteit geven aan lokaal en duurzaam geproduceerde eiwitten uit dit soort initiatieven.

Samen tegen voedselverspilling

Bijzonder is de extreem hoge steun (97%)  voor het tegengaan van voedselverspilling.

• Horeca en retail: de regio kan vooroplopen door de aanbeveling over te nemen: lokale afspraken maken met supermarkten en restaurants om voedsel bij sluiting af te prijzen/doneren en het actief aanbieden van 'doggybags'.

• Bewustzijn: via lokale media en onderwijsinstellingen in het Gooi kan de campagne "Kijk-Ruik-Proef" (via de icoontjes die het burgerberaad voorstelt) worden gepromoot om verspilling bij consumenten te verminderen.

3) Spullen: van wegwerp naar waardevol (94% aangenomen)

De ambitie van het burgerberaad om de levensduur van spullen te verlengen is de perfecte basis voor een lokaal reparatienetwerk in regio's. Het burgerberaad wil dat de overheid wetgeving introduceert die producten duurzamer en repareerbaar maakt:

• Versterk het Recht op Reparatie: dit garandeert dat consumenten en onafhankelijke reparateurs toegang krijgen tot reserveonderdelen en duidelijke reparatie-instructies tegen een redelijke prijs.

• Financiële prikkels: om repareren aantrekkelijker te maken dan nieuw kopen, wordt een verlaagd btw-tarief op reparatiediensten voorgesteld.

  • Vindbaarheid en kwaliteit: creëer een digitale, lokale reparatiegids voor de regio, waarin gecertificeerde reparateurs (MKB) en vrijwillige initiatieven (Repair Cafés) zijn opgenomen.

  • Gemeenten kunnen een lokale reparatievoucher introduceren, waarmee inwoners een deel van de kosten voor reparatie van elektrische apparaten vergoed krijgen. Dit anticipeert op de nationale wens voor een btw-verlaging op reparaties en maakt repareren direct aantrekkelijker dan weggooien.

  • Stimuleer het oprichten en promoten van deelinitiatieven (bibliotheken voor gereedschap, deelauto’s) om slimmer om te gaan met spullen die incidenteel gebruikt worden.

De rode draden: voorbij het klimaatlabel

Deelnemers ontdekten dat beleid dat puur het label 'klimaat' draagt, polariseert. Door het "stickertje 'klimaat' eraf te pulken," vonden ze gezamenlijke grond in universele waarden. Het burgerberaad kijkt naar goed, gedragen algemeen beleid dat los van klimaat een toegevoegde waarde heeft, met als kernwaarden: bestaanszekerheid, keuzevrijheid, leefbaarheid, economie, geluk, innovatie en milieu.

De gedeelde overtuigingen zijn:

• Overheid moet de regie terugpakken: de overheid moet ingrijpen waar het doorgeschoten marktdenken leidde tot schade en ongelijkheid.

• Klimaatbeleid moet lonend zijn: maak duurzaamheid simpeler, duidelijker, en zorg dat goed gedrag wordt beloond en vervuiling wordt beprijsd (het 'én én'-scenario).

• Respect voor keuzevrijheid: sturen op duurzaam gedrag is cruciaal, maar dwang werkt averechts.

Het burgerberaad roept de politiek op om te stoppen met "zwabberbeleid" en het "uitvergroten van kleine verschillen." Ze eisen een stabiele langetermijnvisie en de benoeming van een onafhankelijke commissaris die deze visie bewaakt, vergelijkbaar met de Deltacommissaris in het verleden.

Het volledige rapport lees je hier, er staan ook aanbevelingen in op het gebied van reizen, de derde pijler van het rapport.

De week van de circulaire economie 2026

Van 19-27 maart organiseren wij bijeenkomsten over de nieuwe economie. Hoe circulair is onze regio en welke diamanten zijn -tot nu toe- onontdekt? Wil je jouw toekomstbestendige bedrijf in de schijnwerpers zetten? Heb je een idee om circulair te ondernemen en heb je hulp nodig? Neem contact met ons op voor een eventuele plek in onze programmering.

De afbeeldingen in dit artikel zijn afkomstig van het Nationaal Burgerberaad.