In juni van dit jaar publiceerden wij een artikel over stadslandbouw waarin wij inwoners opriepen om deel te nemen aan een kartrekkersgroep die dit, binnen de gemeentegrenzen Gooise Meren, wil onderzoeken en realiseren. Dit heeft veel reacties opgeleverd en geresulteerd in meerdere aanmeldingen. De kersverse werkgroep bestaat nu uit zeven inwoners uit Muiden, Muiderberg, Naarden en Bussum. Niet op de foto staat de nieuwste kartrekker; Merlijn Boeles, beleidsadviseur bomen bij Bomenwacht Nederland en woonachtig in het Naarderbos.
ORIENTATIE
Onze werkgroep is aan het verkennen welke vorm van stadslandbouw het meest binnen Gooise Meren past. Te beginnen met een Herenboerderij. Dit is een duurzame, kleinschalige boerderij van ongeveer twintig hectare. De leden, zogenaamde Herenboeren, nemen een boer in loondienst die zorgt voor de groente, het fruit en de dieren. Er wordt gewerkt op een natuurinclusieve en natuurgedreven manier. Samen streven de Herenboeren naar een 0-input, dus zo min mogelijk input van buitenaf. De Herenboeren leggen eenmalig een bedrag in voor de opstart van de Herenboerderij en dragen vervolgens samen zorg voor de exploitatie door de contributie per mond. In ruil daarvoor halen zij iedere week oogst op. Leden kunnen kiezen uit een vegetarische afname (inclusief eieren) en een afname inclusief vlees. Herenboeren zijn ondernemer, producent en consument in een.
Onze eerste gezamenlijke actie was een bezoek aan Herenboerderij Hof van Rhee in Assen waar we een rondleiding kregen van een van hun initiatiefnemers en voorzitter Mariska Pater.
Mariska, een nuchtere organisatiedeskundige van beroep, weet van aanpakken en heeft ons in twee uur tijd kennis laten nemen van veel aspecten van de Herenboerderij. Wat zijn daar de successen, maar vooral ook de valkuilen.
ENKELE CIJFERS VAN HERENBOERDERIJ HOF VAN RHEE OP EEN RIJ
Start initiatief: december 2018.
Organisatievorm: coöperatie
Oprichting coöperatie: 18 juni 2020.
Grootte: 19,6 ha.
Pacht: het land wordt gepacht van de gemeente voor € 500 per hectare per jaar.
Startkapitaal ledencertificaten: € 430.000. Eén eenpersoonshuishouden legt eenmalig € 1.000 in. Een huishouden van 2 tot 5 personen legt eenmalig € 2.000 in. Met dat geld wordt de locatie ontwikkeld.
Exploitatiebegroting opgebracht door contributie per mond (loon boer, zaai- en plantgoed etc.): de Herenboeren dragen samen zorg voor de exploitatie van de boerderij door contributie te betalen per mond per week (maandelijks geïncasseerd). In ruil daarvoor kunnen de Herenboeren iedere week oogst ophalen.
Aantal deelnemende huishoudens (Herenboeren): 275, inclusief kinderen komt dat neer op ongeveer 500 personen (monden).
Aantal vrijwilligers: 80 (voornamelijk Herenboeren).
Eerste schop in grond: 1 januari 2021.
Opening: 30 augustus 2021.
CREATIEF ONDERNEMEN
Het idee was om vier maanden na de start op 1 januari 2021 volledig ingericht te zijn. Maar de benodigde vergunningen van de gemeente, ook als die meewerkt, en nutsbedrijven, laten lang op zich wachten. Mariska: “Dan moet je denken aan het aanvragen van een huisnummer, een meterkast en een waterput”. Tijdens onze rondleiding, 10 maanden na de start, kon pas de waterleiding de grond in. Mariska: “Wij gaan ook creatief met de regelgeving om. In de boomgaard bijvoorbeeld staat een mobiele kip caravan met 249 prachtige kippen. Niet één kip meer, anders moet je aan allerhande regelgeving voldoen. Ook in de boomgaard hebben we, omwille van regelgeving, gekozen voor een verplaatsbare ‘wandelkap’ kas in plaats van een vaste kas van 300m2. Hierin verbouwen we bijvoorbeeld komkommers, aubergines en tomaten. Nu is al gebleken dat één kas te klein is, dus een tweede kas staat op ons verlanglijstje voor volgend jaar”.
PROFESSIONELE COÖPERATIE
Het bestuur van Herenboeren Hof van Rhee bestaat uit vijf leden. Het bestuur staat in dienst van de Herenboeren en geeft namens hen de opdracht aan de boer om het jaarplan uit te voeren. De boer is de agrarisch bedrijfsleider van het bedrijf en rapporteert aan het bestuur. De bestuursleden doen het werk onbezoldigd. Met uitzondering van de boer die in loondienst is krijgt niemand betaald op een Herenboerderij. Mariska: “Alle inzet van het bestuur en de vrijwilligers wordt gelijk gewaardeerd. Iemand die pakketten uitdeelt is net zo belangrijk als iemand die onderhandelt met de bank”.
De oogt opbrengst is alleen voor de Herenboeren. Mariska: "Er wordt niets verkocht. Dit om financiële prikkels tegen te gaan. Voor je het weet ga je op basis van geld andere keuzes maken. Hof van Rhee had dit jaar veel hooi over en heeft dat tegen uien van een andere Herenboerderij geruild".
KENNISUITWISSELING
In Nederland zijn er inmiddels 10 draaiende Herenboerderijen en 35 serieuze initiatieven waarvan een aantal al grond heeft. Er wordt tussen de Herenboerderijen veel kennis uitgewisseld. Maar ook binnen een Herenboerderij is veel kennis aanwezig. En als ze er niet uitkomen, wordt er kennis ingevlogen. Mariska: “Sommige deelnemers wilden een bijenvolk op de boerderij, maar tijdens de ledenvergadering bleek dat er te weinig kennis was om hier een weloverwogen besluit over te nemen. Wij hebben een bijenexpert uitgenodigd die over de voors en tegens vertelde op onze specifieke locatie. Toen hebben we gezamenlijk besloten dat het dit jaar te vroeg is, omdat er nog te weinig bloeiende planten staan. Volgend jaar gaan we het opnieuw bekijken”.
Een Herenboerderij bestaat uit verschillende commissie. Zo is er een commissie Techniek die zich bezighoudt met de elektra-aansluiting en de (geslagen) waterbron. De commissie Biodiversiteit werkt nauw samen met de commissie Ontwerp die er bijvoorbeeld voor heeft gezorgd dat er een natuurlijke wildkering (een prikkelhaag) is gerealiseerd om de das en vos tegen te houden. Bij de bosrand zijn er voor de das speciale bessenstruiken aangelegd.
DE NIEUWE SUPERMARKT OP FIETSAFSTAND
De werkgroep was onder de indruk en ging vol inspiratie retour Gooise Meren. Het nieuwe duurzame normaal wordt beetje bij beetje duidelijker. Stel je voor: Een keer per week fiets je, met partner/kind of zelfs de buurman naar de landbouwcoöperatie om de oogst van je eigen boerderij op te halen. Daar ontmoet je andere leden, snuif je ondertussen gezonde buitenlucht op. Het voelt als een uitje!
HOE NU VERDER?
De verkenning welke vorm van stadslandbouw het best binnen Gooise Meren past, wordt de komende maanden vervolgd. Er staan inspiratiebezoeken aan verschillende stadslandbouworganisaties gepland waaronder CSA LandInZicht in Hilversum.
Ondertussen is onze werkgroep op zoek naar geschikte landbouwgrond. Bij voorkeur aaneengesloten percelen van minimaal 10, maar liever nog 20 hectare grond binnen onze gemeentegrenzen. We hebben verschillende stukjes perceel op het oog, maar het liefst hebben we alle stukken grond bij elkaar en zo centraal mogelijk binnen Gooise Meren. Heb jij de gouden tip? Laat het ons weten via de mail!
Benieuwd naar de leden van deze werkgroep, kijk op hun pagina.
